MISHA MENGELBERG
Enkele regels in de dierentuin
nummer 43 | 2012
750 exemplaren | 128 p | 14 x 22 cm | offset
letter Elzevir | papier Munken Polar
ISBN 978 90 79020 14 0
€ 19,50
verkrijgbaar met twee verschillende omslagen
Best verzorgd boek 2012
zie ook:
TEKSTEN MISHA MENGELBERG VOOR HET EERST VERZAMELD
Muziek en schrijven gingen van meet af aan samen bij Misha Mengelberg. Zijn poëzie en proza, vaak in de geest van Dada en Fluxus, zijn even vindingrijk en vermakelijk als zijn muziek. In deze bloemlezing, Enkele regels in de dierentuin, zijn ze voor het eerst in chronologische volgorde verzameld. De keuze omvat zelfstandige teksten ('Ontwerp voor een advertentie', 1966), programmatoelichtingen ('Vluchtige beren', 1992) en delen van partituren ('Enkele regels in de dierentuin', 1996), alsmede proeven van Mengelbergs verdiensten als recensent (bijvoorbeeld over John Coltrane, 1966).
Pianist en componist Misha Mengelberg (Kiev, 1935 - Amsterdam, 2017) is een van Nederlands meest oorspronkelijke muzikale denkers. De speelse, tegendraadse geest van zijn muziek werd al in 1961 herkend toen hij de eerste prijs won tijdens de internationale Gaudeamus Muziekweek voor zijn compositie Musica per 17 strumenti (de jury bestond uit Karlheinz Stockhausen, Ernst Krenek en György Ligeti). Twee jaar eerder had zijn jazztrio het Loosdrecht Jazzconcours op zijn naam gebracht. Sindsdien is Mengelberg een constante factor in de Nederlandse muziek gebleven. Met de mede door hem opgerichte Instant Composers Pool (alias ICP Orkest) vond hij internationaal erkenning als inspirator van de zogeheten New Dutch Swing, door de Amerikaanse criticus Kevin Whitehead gedefinieerd als 'Jazz + Classical Music + Absurdism'.
Samensteller Erik van den Berg (1956) is redacteur van de Volkskrant. Van 2005 tot 2010 was hij hoofdredacteur van Jazz Bulletin en in de jaren '80 mede-samensteller van de zes afleveringen van het Jazzjaarboek (Van Gennep). In 2009 verscheen de biografie van drummer Han Bennink: De wereld als trommel (Thomas Rap).
Het boek werd op 8 november 2012 gepresenteerd in de Openbare Bibliotheek Amsterdam, muzikaal opgeluisterd door Han Bennink, Ernst Glerum en Michael Moore.
Bekijk hier de video van deze presentatie.
REACTIES
Hij zal de eerste zijn om het te ontkennen maar de muziek van Misha Mengelberg behoort niet tot de jazz - omdat die verworden is tot 'lazy' en muzak - maar leunt aan bij de klassieke, hedendaagse muziek. Daar zijn er veel minder 'standards', is er veel minder bekrompen denken. Er is meer vrijheid omdat het functionele weggevallen is. Uitgeverij Huis Clos gaf van Mengelberg Enkele regels in de dierentuin uit. De bundel bevat 'recensies', 'invallen', stukken partituur, 'vrije stukken' en gedichten. De absurditeit van de teksten weerspiegelt die van de werkelijkheid. In het voorwoord staat misschien wel de mooiste zin van het hoek 'Voor allen gelden regels en die gooien we in de wind.'
De verwanten van Mengelberg zijn: free jazzisten, Barbarber, Ionesco, Jarry. Er is echter ook een politieke kant geweest. Zo was hij betrokken in het project 'Reconstructie' (1969) samen met onder andere Harry Mulisch, Hugo Claus, Reinbert de Leeuw en Louis Andriessen. Het stuk was een verheerlijking van Che Guevara, de niet zo intelligente en niet zo moedige.
De verwarring als communisme en absurdisme samengaan.
Dit boek is een grabbelton. De vele vormen tonen de vrijheid van het denken aan. Er zijn geen hemelse sferen maar gemeen klinkende botsingen en vreugden. Een raadsel: 'Het schruift en kloest, / en vaak is het bedroefd, / maar veelal speelt het cither / soms bedraapt het everzwijn / wat zou dat toch voor knuur wel zijn?'
Alle boeken van uitgeverij Huis Clos zijn direct herkenbaar en toch kun je niet steeds aanwijzen waar het gemeenschappelijke zit. Het is een combinatie van moderniteit en het klassieke. De bladspiegel staat steeds 'buiten verhouding' waardoor ze hedendaags aandoet, terwijl de letter zelf het lezen dienstbaar is. De vormgeving is duidelijk aanwezig maar gaat niet met het oog aan de haal. De boekverzorging toont het respect voor de kunst en de cultuur en is daar mee zelf een van de hoogste vormen van civilisatie geworden. Jammer dan dat de boeken niet altijd goed geredigeerd zijn.
Johan Velter in De Poëziekrant nr. 4, juni/juli 2013
Bespreking door Aart van der Wal op de site Opusklassiek.nl
Bespreking door Matthijs de Ridder op de site Kwadratuur | Muziek meer dan verdubbeld
Olaf Tempelman in de Volkskrant, 29 december 2012
Herman te Loo in Jazzflits, nummer 188, 3 december 2012
Peter Smids in Jazzbulletin, nummer 85, december 2012
Lees ook: Max Pam over Misha Mengelberg en Enkele regels in de dierentuin, op de site van HP/De Tijd